Клецк. Кароткая гісторыя

Клецк – адзін з самых старажытных гарадоў Беларусі. Упершыню ён згадваецца ў летапісах у 1127 г. у сувязі з паходам паўднёварускіх князёў на Полацкую зямлю, у якім удзельнічала і дружына Вячаслава Яраслававіча з «Клечьска». З гэтай даты і вядзецца адлік гісторыі горада, але ўзнік ён значна раней. Найбольш раннія археалагічныя знаходкі датаваныя Х стагоддзем, а ўжо ў першай палове ХІ стагоддзя на левым беразе ракі Лань быў пабудаваны драўляны замак, вакол якога і вырас горад.

Да сярэдзіны ХІІІ ст. гэта быў ужо буйны гандлёва-рамесны, адміністрацыйны і культурны цэнтр.

У складзе Вялікага княства Літоўскага Клецк доўгі час быў сталіцай удзельнага княства, межы якога нашмат пераўзыходзілі рубяжы цяперашняга раёна.

XVI стагоддзе пачаўся з набегаў крымскіх татар. У пошуках здабычы іх рухомыя атрады даходзілі да Полацка, Гродна і Вільні, спусташаючы ўсё на сваім шляху. У 1503 г. адзін з такіх атрадаў захапіў і абрабаваў Клецк. Праз тры гады шматтысячная арда зноў стала лагерам на беразе Лані. 5 жніўня 1506 г. адбылася адна са знамянальных падзей шматвяковай гісторыі – Клецкая бітва, у якой нашы продкі нанеслі поўнае паражэнне крымскім татарам і вызвалілі старажытныя беларускія землі.

Пасля гэтага пачаўся паўтаравекавы перыяд мірнага развіцця Клеччыны. З 1523 да 1556 г. горадам валодала каралева Бона Сфорца. Пры ёй Клецк забудоўваўся згодна з новай планіроўцы, рысы якой захаваліся да нашых дзён. Менавіта ў Клецкім княстве Бона ўпершыню правяла аграрную рэформу, так званую «валочную памеру», вынікам якой стала ўпарадкаванне падаткаабкладання і землекарыстання. Як следства, ажывілася эканамічнае развіццё. Праведзеная на Клеччыне рэформа апынулася настолькі ўдалай, што ўжо праз некалькі гадоў яе ажыццявілі ў маштабах усяго Вялікага княства Літоўскага.

Пасля Боны Клецк перайшоў у рукі Радзівілаў, якія валодалі ім па 1939 г. Першы клецкі Радзівіл – Мікалай Чорны – зрабіў горад адным з цэнтраў Рэфармацыі ў Вялікім княстве. У якасці прапаведніка сюды быў запрошаны вядомы філосаф і гуманіст Сымон Будны. Менавіта ў Клецку Будны напісаў свой ​​«Катэхізіс» - кнігу аб асновах хрысціянскага веравучэння выкладзенага ў пытаннях і адказах.

Клецк нанесены на асноўныя еўрапейскія карты XVI ст. У ліку 30 беларускіх гарадоў і мястэчак, ён пазначаны на старонках першага ў свеце геаграфічнага атласа выдадзенага ў Антвэрпэне ў 1570 г.

27 жніўні 1652 г. горад атрымаў уласны герб – паляўнічы ражок пад княжацкай каронай, які падкрэсліваў яго прыналежнасць дому Радзівілаў. Карона сімвалізавала яго статус, як цэнтра ардынацыі – непадзельнага валодання, ражок быў элементам радзівілаўскага радавога герба.       

 У жніўні 1655 г. Клецк захапілі войскі маскоўскага цара. Большасць гараджан было перабіта або выведзена ў палон, замкі разбураныя, дамы і цэрквы спалены. Не паспеў горад акрыяць ад аднаго спусташэння, як увесну 1706 г. зноў быў спалены ў ходзе бітвы паміж шведскімі і рускімі войскамі. З гэтага часу пачаўся паступовы заняпад Клецка. Як невялікі горад, які згубіў былую веліч, у 1793 г. ён увайшоў у склад Расійскай імперыі.

У ХІХ ст. гэта быў валасны цэнтр Слуцкага павета Мінскай губерні, які славіўся кірмашамі, на якія з'язджаліся купцы і пакупнікі з усёй акругі. У Клецку і ваколіцах дзейнічала некалькі невялікіх прадпрыемстваў: цагляны і піваварны заводы, фабрыка касцяных грабянёў, паравыя і вадзяныя млыны, спіртзавод. У пач. 80-х гг. ХІХ ст. быў заснаваны банк, у пач. ХХ стагоддзя - адкрыта друкарня.

У гады рэвалюцыі і Грамадзянскай вайны горад не раз пераходзіў з рук у рукі. Перажыў нямецкую, дзве польскія акупацыі, тры стаўленні савецкай улады.

З 1921 да 1939 г. Клеччына ўваходзіла ў склад Польскай дзяржавы. Неўзабаве пасля ўз'яднання Заходняй Беларусі з БССР у 1939 быў утвораны Клецкі раён.

Не паспела наладзіцца новае жыццё, як пачалася Вялікая Айчынная вайна. Ужо на пяты яе дзень горад быў заняты немцамі. Акупацыя працягвалася тры гады, да ліпеня 1944 г. За гэты час ад рук акупантаў, па афіцыйных дадзеных, загінула і было сагнана ў Нямеччыну 8505 чалавек. Амаль ¾ забітых складалі яўрэі, знішчаныя ў Клецку, Сіняўцы і Заастравечча.   

Пасля вызвалення аднавілі працаваць 3 млыны, 3 спіртзаводы, электрастанцыя, бальніца на 70 ложкаў, 62 школы. У ліпені 1945 г. у горадзе ўжо працавалі 12 мясцовых прадпрыемстваў, тэлефонная станцыя, тэлеграф, радыёвузел. Да пачатку 1951 года ў раёне створана 17 калгасаў і 3 саўгасы.

У студзеня 1963 г. Клецкі раён быў скасаваны і далучаны да Нясвіжскага, а ў жніўні 1966 г. яго зноў аднавілі.

Разам з усёй краінай Клеччына перажыла цяжкасці перабудовы. У эканоміцы адбыліся сур'ёзныя змены ў сувязі з рынкавымі тэндэнцыямі развіцця. Але і ў гэты перыяд няўпэўненасці і гаспадарчага хаосу раён не дапусціў абвальнага яе падзення.

Клецкі край сёння – гэта рэгіён, які гарманічна спалучае традыцыі і сучаснасць, уносіць значны ўклад у сацыяльна-эканамічные развіццё вобласці і рэспублікі.

 

 

http://www.kletsk.gov.by/ru/history/